Mike Pompeo 2019’da dışişleri bakanı olarak son gününde “UYANIKLIK (woke), ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK, tüm -izmler – bunlar Amerika’nın kim olduğu değil” diye tweet attı. Birkaç yıl öncesine kadar “uyanık olmak”(being woke) ırksal adaletsizlik ve ayrımcılığa karşı uyanık olmak anlamına geliyordu. Ancak Amerika’nın şiddetli kültür savaşlarında bu kelime artık daha çok alaycı bir hakaret olarak kullanılıyor. Bu sözcük nasıl oldu da siyah aktivistler tarafından kullanılan bir slogandan alay haline geldi?
1938 yılında şarkıcı Huddie Ledbetter, dokuz siyahi gencin yargılandığı meşhur hatalı yargılamanın yapıldığı Scottsboro, Alabama’dan geçerken siyahileri “uyanık kalmaları, gözlerini açık tutmaları” konusunda uyardı. Sözcük yazılı olarak ilk kez 1962 yılında New York Times’da yayınlanan bir makalede siyahi bir romancı olan William Melvin Kelley tarafından tanımlanmıştır. Siyah argosu hakkında yazan Bay Kelley, kelimeyi “iyi bilgilendirilmiş, güncel” biri olarak tanımladı. Siyahlar bu kelimeyi onlarca yıl boyunca ırkçılık ve diğer konulara atıfta bulunmak için kullandılar, ancak kelime ana akıma çok daha sonra girdi. Black Lives Matter hareketi, 2014 yılında silahsız siyahi bir genç olan Michael Brown’ın öldürülmesinin ardından ırkçılık karşıtı protestolar sırasında dünya çapında dikkat çektiğinde, “uyanık kalmak” ifadesinden ayrılamaz hale geldi.
Kelime, kısmen popüler #staywoke hashtag’i sayesinde internet kültürüne yayıldıkça, kullanımı da hızla değişti. Irkın yanı sıra bir dizi konuda modaya uygun bir bakış açısını ifade etmeye başladı. Ve sosyal medyada siyah aktivistlerden daha ziyade, aktif olan beyazları tanımlamak için kullanılmaya başlandı. Siyah aktivistler, rol icabı uyananları sistemik değişimden ziyade internette puan toplamakla ilgilendikleri için eleştirdi. Pepsi ve Starbucks gibi şirketler de devreye girince, ilericiler için cazibesi azaldı. Woke’un kullanımı aktivistlikten modası geçmişliğe dönüştü. Bu, ana akıma giren siyahi ifadelerin başına daha önce de gelmişti (yakın zamandaki diğer kurbanlar arasında “lit” ve “on fleek” de var, iki övgü terimi).
Kelime, kendini beğenmiş liberal aydınlanmanın sözcüğü haline gelmesi onu alay konusu olmaya müsait hale getirdi. Hoşgörüsüz ve ahlakçı bir ideolojiyi takip etmek anlamına gelecek şekilde yeniden tanımlandı.
https://www.economist.com/the-economist-explains/2021/07/30/how-has-the-meaning-of-the-word-woke-evolved bağlantısından alıntılandı.